Gedicht Leekster Tak.

Dankzij een gedicht van Dr. Eeltje Hiddes Halbertsma (1797-1858) is de Leekster Tak algemeen bekend geworden, vooral in Friesland. In de Friese literatuur staat Eeltje (in het Fries uitgesproken als Eeltsje) bekend als de dichter-dokter. Hij schreef veel proza en poëzie in het Fries. Hij is ook de dichter van het Friese volkslied.

Dr. Eeltje Hiddes Halbertsma

In 1840 verscheen het verzamelwerk "Twigen út in Alde Stamme", een bundel van korte verhalen en gedichten van Eeltje Halbertsma. In het gedicht "De Winter fan 1924 yn it Wetterlân" wordt opgeroepen om naar Leek te gaan om een Leekster Tak te halen:

Een fragment uit dit gedicht:

‘Wy moatt' jit op 'e Like oan;
Wy binne no sa ryk.
De moanne skynt de hele moarn,
En 't iis is as in dyk.
Kom, lak!’ sei Woarp, ‘is mem yn noed,
Dat sil wol wer besoarje.
In Likeblom moat op 'e hoed!
Lit de âlde lju wat gnoarje.’

In het verzamelwerk staat ook het gedicht "De Likeblommen".

Het gedicht van Dr. Eeltje Hiddes Halbertsma is vertaald door Jacob van Leeuwen onder de titel “De Lijk-bloem”.

De Like-blommen	De Lijk-bloem
Op it lytse doarp Ter-Kaple Stoe alear ús âlders hûs; Frede wenne dêr en wille Yn dy âlderwetske klûs.	Bij het kleine dorp Ter-Kapel Stond aleer ons ouders huis; Vrede en vreugde woonde er altoos In die ouderwetsche kluis.
‘k Wie de jongste fan sawn berntsjes. Heit wie hwatte stoef en stijf; Mar ús mem wist him to troaijen. ’t Wie sa ’n sêft meilijend wiif.	‘k Was van zeven ’t jongste kindje, Vader was wat stug en rouw, Maar mijn moeder kon hem paaijen, ’t Was zoo’n zachte beste vrouw.
Yn myn earste famkes-jierren Hie ‘k in suster, ús Marij; ’t Wie de âldste fan de keppel, Flugger wie der net as sy.	In mijn eerste meisjesjaren Had ‘k een zuster, onz’ Marij; ’t Was toen de oudste van het koppel, Vlugger war er geen dan zij.
Melke, swylje, bûter-meitsje, Alles fleach har troch de hân. Dêrby moai fan liif en lidden, En sa sindliik as de brân.	Melken, zwelen, botermaken, Alles vloog haar van de hand. Daarbij mooi van lijf en leden, En zoo zindlijk als de brand.
Hjerstmis oer de poel to strûzen Nei de kij aon d’oare kant, As de wite koppen rôllen, Dat wie ’t libben nei har trant.	Najaars op den poel te dobbren, Naar het vee aan d’overkant, Als de witte koppen rolden, Was een leven naar haar trant.
En hja wie sa goed, sa sedich, Die sa graech ús âlders sin; As se winters ütfanhûze, Wie der ien yn ’t hûs to min.	En zij was zoo goed, zoo zedig, Deed zoo graag onze ouders zin, Telkens als zij ‘swinters uitging, Was er een in ’t huis te min.
Simmers krige hja wol frijers, Mar dy liet se meast wer gean; Inkeld koe se Pinkster-Tiisdeis Wol nei Snits to keamer gean.	Zomers kreeg zij wel eens vrijers, Maar dit ging haar weinig aan, Enkel kon ze op Pinkster-Dinsdag Wel ter Sneeker-kermis gaan.
Mar net fier fan ús fan dinne, Yn it âlde Goingaryp, Wenne Ids, en dy allinne Wie har sin en har bigryp.	Maar digt bij de naaste buren Aan het Goingarijpster pad, Daar woonde Ids, op wien zij altoos Lust en zin gevestigd had.
As de froast it wetter strjemme, Tocht men net om kjed en wyn. O, hoe kriigde se op é puollen, ’t Jonkfolk yn de moanneskyn.	Als de vorst het water stolde, Dacht men om geen wind, noch weer, Dan krioelde ’t van het jongvolk, Bij het maanlicht op het meer.
As de wite flokken fleagen, Wie marij ek op ‘e fljocht; Alle dagen ride en djoeije Wie dan ek har greatste nocht.	Als de witte vlokken vlogen, Was Marij ook op de vlugt, Alle dagen rijden, joelen, Was haar grootst genot en zucht.
Mei har trijen jonge pearen Teagen se nei Grinslân ta; En it iis dat wie fol wjekken, En de winter moalke sa.	Met haar drieën jonge paren Trokken ze eens naar Groon’gerland, Maar het ijs was vol van wakken, En de winter hield geen stand.
Al it riedenfan ûs âlden Wie mar praten yn de wyn; Ids dy wiste alle wjekken, En werom wie ’t foar de wyn.	Al de raad van de oude lieden Was maar praten in den wind, Ids wist overal de wakken, En weerom was ’t voor den wind.
Mem die op ‘e wâl tok riten, Mar ús heit dy snuorr’ har ôf: “k Sil der net in trien om litte, “Al bring ik dy Sneon to hôf.”	Moeder stond bij ’t ijs te krijten, Doch mijn vader snauwt haar af; “’k Zal er niet een traan om laten”, “Breng ik Zondag haar naar ’t graf.”
De oare jouns begoun to kommen, En it waerd sa stil yn hûs; Teijich wie ’t en hwatte mistich; Soms dan reinde it by de rûs.	De avondstond begon te nadren, ’t Huis was doodsch, en angstig weer, ’t Dooide voort, het bleef al mistig, En het regent keer op keer.
Aeklik rûsde it om de skuorre, ’t Kreake op ‘e skoarstien near, En as mem yn ‘tmistich waer seach, O, hja sloegh har hannen gear.	Aaklig huilt de wind de schuur langs, Loeide door de schoorsteen heen, Moeder sloeg, als ze de lucht zag, Hare handen droef in een.
Soms bigoun dat sloof to kriten, Mar ús heit bleau steech en stom; Wy as berntsjes boarten bûte, En wy tochten nearne om.	Soms begon het sloof te weenen, Vader bleef nog stil en stom; Wij, wij speelden in den koestal, En dachten nergens om.
Einlings komme dêr twa mannen, En dy tikje oan de doar: ’t Wiene ljuwe fan Ter-Herne, En ús heit kaem selver foar.	Eindlijk kwamen er twee mannen En die klopten zachtjes aan; ’t Waren boeren van Terhorne; Vader liet ze binnen gaan.
“Boer!” sa spriek ien fan dy ljuwe, “Hwat is ’t aeklik mei Marij. “t Griist my om it út to sprekken…. “Mar hja ’s wei….dat siz ik jy!”	“Boer!” zoo sprak een van die lieden, “Wat is ’t aaklig met Marij, ’t Is verschriklijk om te zeggen, Maar ze is weg: och! Dood is zij!”
En doe sleepten se de slide Midden oer de bûthûs-flier, En dêr lei Marije dead op, Sûnder mûtse oer it hier.	En toen sleepten zij de sleede Op den stal, heel afgesloofd, En daar lag Marijes lijk op, Zonder muts op ’t ijskoud hoofd.
Mei in Like-blom by ’t jak yn, ’t Aeklik pronksel fan de dead, En har moaije reade lippem Wiene nou sa blau as lead.	Met een Leeke-bloem bij ’t jak in, Treurig siersel van den dood: En haar mooije roode lippen Waren nu zoo blaauw als lood.
“’t Is Gods wille!” rôp ús heit doe, “En dêr is neat oan to dwaen. “Dy myn libben en myn lust wie, “Moat ik oan de Heare jaen.”	“’t Is Gods wil!” riep Vader luide, “’k Buig mij voor dien wil ter neer, “Die mijn leven en mijn lust was, “Geef ik nu aan God den Heer!”
Hja wie yn de mar fordronken, En har Ids dy wie ’t ûntkomd; Mar dy is tonei fortige, Hwant syn fleur wie him ûntnomd.	Zij was in het meer verdronken, Wijl haar Ids den dood ontkwam, Maar de ramp deed hem verkwijnen, Die hem lust en vreugd benam.
Sa waerd to Goingryp bigraven, Tichte by de âlde toer, En de swiere klokken bromden Heel de lege wâlden oer.	Ze is in Goingarijp begraven, Digt waar de oude toren stond, En de zware klokken bromden Heel de lage Wouden rond.
En ús heit, om wurd to hâlden, Liet by t grêf nin ink’le trien, Mar it knage him oan de siele; Hy is as it stof forgien.	Vader liet, om woord te houden, Bij haar graf geen enkle traan, Maar het knaagde aan ziel en lichaam; Hij is als het stof vergaan.
Jongfolk, tink nou om Marije, As it iis sa hearlik blinkt: Tink dan, dat in kwaede ingel Jimme nei it grêf ta winkt.	Jongvolk! Denk nu om Marije, Als het ijs u vreugd bereidt; Denk: ik heb een kwade Engel, Die mij naar het graf geleidt.

Op YouTube hebben wij een gezongen versie gevonden van het gedicht "De likeblom" van Eeltsje Halbertsma, gezongen door Frederike Kleefstra op muziek van Bennie Huisman. Van de cd "Eeltsje Hiddes Halbertsma 1797-1858. Dichter & sjonger. De lietsjes fan syn libben" (2010; www.benniehuisman.nl). Fotografie: Abe de Vries 2010-2011.

Gedicht Leekster Tak.

Externe inhoud

Cookie-instellingen